حاشیه امن و برش چیست؟

حاشیه چیست؟

حاشیه به فضایی گفته می‌شود که اطراف متن و تصاویر در یک صفحه قرار می‌گیرد. این فضا مانند یک قاب، محتوا را احاطه کرده و به آن شکل می‌دهد. حاشیه‌ها نه تنها به صفحه ظاهری منظم و مرتب می‌دهند، بلکه به خوانایی متن نیز کمک می‌کنند.

چرا حاشیه مهم است؟

• ایجاد تعادل بصری: حاشیه‌ها به ایجاد تعادل بصری در صفحه کمک می‌کنند و باعث می‌شوند عناصر مختلف صفحه به صورت هماهنگ و متناسب با هم دیده شوند.
• افزایش خوانایی: حاشیه‌ها با ایجاد فضایی بین متن و لبه‌های صفحه، خوانایی را افزایش می‌دهند و از خستگی چشم جلوگیری می‌کنند.
• جلوگیری از برش اطلاعات: با تعیین حاشیه‌های امن، از برش ناخواسته متن یا تصاویر در هنگام چاپ جلوگیری می‌شود.
• ایجاد فضای برای عناصر دیگر: حاشیه‌ها فضایی را برای قرار دادن عناصر دیگری مانند شماره صفحات، عناوین و یا تصاویر تزئینی فراهم می‌کنند.

برش اطلاعات چیست؟

برش اطلاعات به وضعیتی گفته می‌شود که در آن بخشی از متن یا تصویر در هنگام چاپ یا برش، از بین می‌رود. این اتفاق معمولاً به دلیل تعیین نامناسب حاشیه‌ها رخ می‌دهد.

انواع حاشیه

• حاشیه یکنواخت: در این نوع حاشیه، همه طرف‌های صفحه حاشیه یکسانی دارند.
• حاشیه متغیر: در این نوع حاشیه، اندازه حاشیه‌ها در هر طرف صفحه متفاوت است.
• حاشیه نامتقارن: در این نوع حاشیه، حاشیه‌های بالا و پایین با حاشیه‌های چپ و راست متفاوت است.

عوامل مؤثر بر تعیین اندازه حاشیه

• نوع سند: نوع سند (کتاب، مجله، روزنامه، پوستر و …) بر اندازه حاشیه‌ها تأثیر می‌گذارد.
• اندازه صفحه: اندازه صفحه (A4، A5 و …) تعیین می‌کند که چه میزان فضا برای حاشیه‌ها در دسترس است.
• نوع محتوا: نوع محتوا (متن، تصویر، جدول و …) نیز بر روی اندازه حاشیه‌ها مؤثر است.
• فونت و اندازه متن: انتخاب فونت و اندازه متن نیز در تعیین اندازه حاشیه‌ها نقش دارد.
• روش چاپ: روش چاپ (چاپ افست، دیجیتال و …) نیز می‌تواند بر اندازه حاشیه‌ها تأثیرگذار باشد.

حاشیه امن چیست؟

حاشیه امن به فضایی گفته می‌شود که در آن هیچ عنصر مهمی از طراحی مانند متن یا تصویر نباید قرار گیرد. این فضا به این دلیل ایجاد می‌شود که در هنگام برش، ممکن است خطایی رخ دهد و بخشی از لبه‌های صفحه برش بخورد. با تعیین حاشیه امن، از برش اطلاعات مهم جلوگیری می‌شود.

نکات مهم در طراحی حاشیه

• تناسب: اندازه حاشیه‌ها باید با اندازه صفحه و نوع محتوا متناسب باشد.
• تعادل: حاشیه‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که تعادل بصری در صفحه ایجاد کنند.
• سادگی: حاشیه‌های ساده و تمیز، خوانایی را افزایش می‌دهند.
• توجه به برش: هنگام طراحی حاشیه‌ها، باید به برش‌های احتمالی در هنگام چاپ توجه کرد.

کاربرد حاشیه‌ در صفحه آرایی

حاشیه صفحه و لکه‌های بصری

گاهی از فضای حاشیه‌ها، برای گذاشتن لکه‌های بصری استفاده می‌شود، که می‌تواند تأثیر مثبتی بر صفحه بگذارد. از این رو با قراردادن حروف، تصاویر یا هر عامل بصری دیگری در حاشیه‌ی صفحه، می‌توان فضای بهتری ساخت.

حاشیه‌ی عطف

حاشیه‌ها را معمولاً حاشیه‌ی بالا، پایین، چپ و راست می‌نامند. اگر دو صفحه کنار هم باشند، به فضای بین آنها «حاشیه‌ی عطف» می‌گویند، که در هنگام صحافی، محل اتصال صفحات به جلد است. در این وضعیت، حاشیه‌ی دو طرف و حاشیه‌های بالا و پایین، حاشیه‌هایی هستند که برش می‌شوند.

اندازه‌ی «حاشیه‌ی عطف» برحسب ایده‌ی طراح و نوع کار تعیین می‌شود. برای نمونه، در یک کتاب با تعداد صفحات زیاد (مثلاً چند صد صفحه) که در صفحات میانی، حجمی از اوراق کتاب روی هم قرار گرفته و صفحات در محل عطف انحنا پیدا می‌کنند، لازم است که حاشیه‌ی درنظر گرفته شده از سوی طراح،‌ متناسب با این اتفاق باشد. برای مجموعه‌ای از صفحات که کمتر باشد (مثلاً روزنامه) مقدار این حاشیه را می‌توان کمتر گرفت.

حاشیه، اطلاعات تکرار شونده و پیوستگی صفحات با لکه‌ی بصری

حاشیه‌ها فضای مناسبی هستند تا اطلاعات تکرار شونده‌ی صفحه‌آرایی، مانند شماره صفحه و سرصفحه را در آن جای داد. همچنین می‌توان با تکرار یک عنصر بصری در حاشیه‌ی چند صفحه‌ی پشت سرهم، بین صفحات پیوند بصری ایجاد کرد و حتی با گسترش یا کاهش این عنصر بصری در صفحات بعدی، به فضای ویژه‌ای دست یافت. چنین کاری در برخی از موارد می‌تواند القای حرکت، رشد و… نیز بکند یا مانند یک انیمیشن به چشم بیاید.

اگر از حاشیه‌ی بین دو صفحه‌ی کنار هم (عطف)،‌ به گونه‌ای استفاده کنیم که فضای بصری بین دو صفحه مشترک شود،‌پیوستگی دو صفحه بیشتر شده و درنتیجه بیننده آن را یک صفحه خواهد دید. اما در این وضعیت باید به اتفاقاتی که در چاپ و صحافی پدید می‌آید نیز توجه کرد، چرا که اگر خطایی در این مراحل رخ دهد، ممکن است طرحی که در حاشیه‌ی بین دو صفحه‌ی مقابل هم، کار شده، بالا و پایین شود. در این صورت آن تأثیری که مورد نظر طراح بوده حاصل نخواهد شد و حتی ممکن است تبدیل به یک نقص شود.

نرم‌افزارهای طراحی حاشیه

اکثر نرم‌افزارهای طراحی مانند Adobe InDesign، QuarkXPress و Microsoft Publisher امکان تنظیم دقیق حاشیه‌ها را فراهم می‌کنند. با استفاده از این نرم‌افزارها، می‌توان حاشیه‌های یکنواخت، متغیر و نامتقارن را به راحتی ایجاد کرد.

جمع بندی

حاشیه و برش اطلاعات، دو مفهوم اساسی در صفحه آرایی هستند که بر روی کیفیت و زیبایی طرح تأثیر می‌گذارند. با درک صحیح این مفاهیم و رعایت اصول طراحی حاشیه، می‌توان به طرح‌هایی حرفه‌ای و جذاب دست یافت.