در حالی‌که شرکت‌ها در سراسر جهان در تلاشند کارایی، ایمنی، شفافیت در فعالیت تجاری و تراکنش‌های خود را افزایش دهند و از مصرف کاغذ بکاهند، تمرکززدایی به کانون تمرکز شرکت‌ها تبدیل شده‌است. همراه با توسعه چهارمین انقلاب صنعتی فناوری‌ها، راه‌حل‌هایی نیز برای پاسخگویی به این نیاز برای تمرکززدایی ارائه شده‌است.
بلاک‌چین چیست و چه کاربردی در صنعت چاپ و بسته بندی دارد؟
بلاک‌چین به‌عبارت ساده یک پایگاه داده‌ها از سوابق و اطلاعات ذخیره شده به نام بلوک‌ها (BLOCK) است. این سوابق و اطلاعات به یکدیگر پیوند خورده و اصطلاحاً حلقه‌های یک زنجیره را با استفاده از یک کد پنهان تشکیل می‌دهند.
هر بلوک حاوی یک لینک کریپتوگرافیک (رمز گرافیک) است که آن را به بلوک قبلی و اطلاعات مربوط به تراکنش‌های پیشین، به اطلاعات افراد ذی‌نفع در این تراکنش‌ها و غیره پیوند می‌زند. این فرایند در میان مجموعه‌ای از رایانه‌ها توزیع شده‌است به همین خاطر هیچ نهاد و یا شخصی به‌تنهایی مالک آن اطلاعات ثبت شده و سوابق مالی نیست.
در چنین شبکه غیرمتمرکز تراکنش‌ها از جمله نقل و انتقال رمز ارزهای چون بیت‌کوین یا آتریم که به‌هیچ‌وجه قابل هک شدن نیستند انجام شده و پایگاه داده‌های آسیب‌ناپذیری ایجاد می‌شود.
کاربردهای بلاک‌چین می‌توانند عمومی و یا خصوصی باشند. در حالی‌که رمز ارز یک نمونه از کاربردهای عمومی است. سیستم دفتر حسابداری دیجیتال شرکت ای بی ام که IBM Hyperledger Fabric نام دارد بستری دیجیتال برای ثبت و ذخیره اطلاعات مربوط به تراکنش‌ّهای مالی است.
نقل و انتقال رمز ارزهای چون بیت‌کوین و اتریوم اکنون به‌صورت نامتمرکز انجام‌می‌شود زیرا این رمز ارزها به هیچ مقام و نهاد مرکزی مثل بانک یا دولت، برای حفظ و تایید ارزش آنها وابسته نیستند. در چنین موردی کلیه سوابق مالی (Ledger) بین چندین رایانه تقسیم و توزیع شده‌است که مزایای فراوانی دارد. چنین تراکنش‌های مالی را به‌هیچ‌وجه نمی‌توان هک کرد زیرا در چنین شبکه غیرمتمرکز سوابق تراکنش‌ها در چندین رایانه ذخیره شده‌اند و مالک منحصربه‌فردی ندارند.
نقش بلاک‌چین در بسته‌بندی و لیبل
بسیاری شرکت‌های فعال در صنعت بسته‌بندی در مورد راه‌حل‌های جدید بلاک‌چین برای حفظ سلامت مواد غذایی پژوهش و کاوش می‌کنند. کلیه فرایند زنجیره تأمین از کشاورزی تا فراوری مواد غذایی و انبار کردن و تحویل آن به توزیع‌کنندگان با استفاده از یک سیستم دفتر کل حسابداری دیجیتال بلاک‌چین (Ledger) انجام شده و بهینه می‌شود. در چنین سیستمی ارتباطات بین نقاط مختلف و عوامل ذی‌نفع بدون سیستم‌های متضاد و مغایر یکدیگر و یا نقاط ثبت اطلاعات متعدد انجام‌می‌شود.
ایستگاه‌های کنترل کیفت، کالا را بدون هیچ‌گونه کاغذبازی نظارت کرده و تأیید می‌کنند و اطلاعات مربوط به کالا را می‌توان در محل توسط اسکن بارکد و یا کد QR دریافت کرد. از سوی دیگر سوابق و اطلاعات مربوط به کالا را نمی‌توان دست‌کاری کرد زیرا کلیه اطلاعات موجود در Ledger از پیش تایید شده‌است. این اطلاعات شامل حمل و نقل، تحویل، اطلاعات مالی و موارد دیگر می‌شود.
بلاک‌چین همچنین می‌تواند کالا و فرایند تولید آن را در طول زنجیره تأمین و ارزش ردیابی کرده و دنبال کند. همین امر باعث شفافیت در فرایند می‌شود. قابلیت ردیابی یکی از جنبه‌های مهم سیستم‌ّهای تولید بسته‌بندی و زنجیره تأمین مبتنی بر بلاک‌چین است.
این ویژگی برای جعبه‌های دارویی می‌تواند اهمیت به سزایی داشته‌باشد. در چارچوب یک همکاری شرکت‌های American Technology، Honeywell و iTrace یک فناوری بلاک‌چین برای ردیابی و نظارت بر موجودی انبار در سراسر زنجیره تأمین خود ارائه کرده‌اند.
بسیاری از تولیدکنندگان کوچک‌تر بسته‌بندی اکنون به فناوری بلاک‌چین و مزایای آن پی‌برده‌اند. بلاک‌چین ابزاری مفید برای بهینه‌سازی، شفاف‌سازی و قابلیت دسترسی بهتر به اطلاعات لیبل‌ها نیز به‌شمار می‌آید.
با استفاده از بلاک‌چین مشتریان می‌توانند کلیه اطلاعات و جزئیات و مسیری را که کالا طی کرده تا به‌دست آنها برسد را مرور کنند. و ادعاهای برندها را محک بزنند، ادعاهایی چون، کاملاً ارگانیک، یا ۱۰۰ درصد چربی خود را به‌صورت طبیعی از دست بدهید. و اگر روی لیبل کالا نوشته شده ساخته شده در ژاپن مشریان به‌راحتی با استفاده از سیستم بلاک‌چین می‌توانند اصالت این ادعاها را تعیین کنند.
در سیستم‌های زنجیره تأمین مبتنی بر بلاک‌چین، تأیید اصالت برند و کالا توسط خود مشتری انجام شده و کالاها از گزند جاعلان و متقلبان مصون می‌مانند. تکنولوژی بلاک‌چین می‌تواند به زنجیره تأمین از طریق شفافیت و حفاظت کالا در مقابل جاعلان ارزش اضافه کند.
شرکت‌های بزرگ صنایع غذایی و فروشگاه‌های زنجیره‌ای از جمله آمازون، Dole، نستله، Shopify، وال‌مارت چندی است از فناوری بلاک‌چین استفاده می‌کنند و طولی نخواهد کشید که بازیگران کوچک‌تر نیز به این قافله بپیوندند. یکی از دلایل عمده استفاده از بلاک‌چین انگیزه‌های مالی است و طولی نخواهد کشید که بلاک‌چین به یک استاندارد صنعتی تبدیل شود.
با اینکه بلاک‌چین با ارائه رمز ارزها شناخته شد و مورد استفاده قرار گرفت ولی کاربردهای آن بسیار متعدد است. یکی از این کاربردها رویدادهای ورزشی است. سوجیت با نگار فارغ‌التحصیل از دانشگاه هاروارد و بنیان‌گذار سایت Taxbuddy.com در هند می‌گوید با استفاده از بلاک‌چین می‌توان تعامل با طرفداران تیم‌ها برقرار کرد و از سوی دیگر شفافیت در مدل‌های مالی ایجاد کرد.
آموزش یکی از دیگر حوزه‌هایی است که بلاک‌چین می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد، به‌ویژه در مناطق روستایی که معمولاً نحوه آموزش و ارزیابی قابلیت علمی دانش‌آموزان کار دشواری است. با استفاده از بلاک‌چین می‌توان تحلیل درستی از فرایند آموزشی در روستاهای دورافتاده به‌دست‌آورد. در زمینه جمع آوری اطلاعات مالیاتی شهروندان و همچنین در بخش سنگ‌های قیمتی و دسترسی به اطلاعات و سوابق مربوط به آن نیز بلاک‌چین کاربردهای فراوان دارد.
یکی دیگر از کاربردهای بلاک‌چین مربوط به NFT یا توکن‌های غیرقابل معاوضه است که امروز در دنیای هنر دیجیتال و بازی‌های رایانه‌ای بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بحران ویروس کرونا نیز نیاز به زنجیره‌های تأمین کاملاً مطمئن و ایمن را که به‌هیچ‌وجه جاعل ان نتوانند در کالا دست ببرند، صدچندان کرده است.
بسیاری از کشورها به راه‌حل‌های بلاک‌چین برای ایمن‌سازی زنجیره تأمین رو آورده‌اند.
کنسرسیوم هوپ (Hope) که مقر آن در ابوظبی است و یک شرکت نیمه‌خصوصی نیمه‌دولتی به‌شمار می‌آید یک سیستم دیجیتال انحصاری به نام mUNITY را که به سهم خود از فناوری بلاک‌چین استفاده می‌کند، به کار گرفته است. این سیستم منابع واکسن‌های کووید ۱۹، محل انبار آن، ارسال آن و کلیه داده‌های مربوط به واکسن را در کلیه مراحل سفر این واکسن‌ها از مبدا به مقصد ردیابی و دنبال می‌کند. مراحل نظارت از بخش تولید شروع شده و تا مرحله نهایی واکسینه کردن افراد ادامه پیدا می‌کند.
اداره بندر ابوظبی نیز با استفاده از این سیستم که توسط شرکت Maqta Gateway ساخته شده‌است. قابلیت ردیابی هر یک از دوزهای واکسن بر اساس داده‌های موجود را دارد.
از سوی دیگر شرکت حمل و نقل و لجستیک چند ملیتی DP World که مالک آن کشور امارات است اکوسیستمی مبتنی بر بلاک‌چین به نام Tradelanes عرضه کرده است. این سیستم دیجیتال زنجیره تأمین جهانی این شرکت لجستیک را شتاب می‌بخشد. شرکت DP World تصمیم دارد تا کلیه ترمینال‌ها و کانتینر دریایی و زمینی خود را با استفاده از پلتفرم Tradelanes به یکدیگر پیوند دهد. این سیستم توسط GTP و IBM Solutions Inc. ساخته شده‌است.
در عربستان سعودی اداره گمرک این کشور با استفاده از Tradelanesمی‌خواهند صنعت حمل و نقل دریایی خود را متحول کرده، آن را سریع‌تر، کارآمدتر و شفاف‌تر کنند.
ویژگی اصلی بلاک‌چین که شامل ایمنی، غیرقابل کپی‌برداری و نامتمرکز بودن آن است باعث موفقیت هرچه بیشتر این فناوری در آینده خواهد بود.
